Zapalenie – naturalna tarcza organizmu

Wyobraź sobie, że organizm to dobrze zorganizowana forteca. Gdy wdziera się wróg – np. bakteria lub wirus – układ odpornościowy natychmiast uruchamia sygnał alarmowy. To właśnie zapalenie. Uruchamia ono całą kaskadę reakcji: zwiększa przepływ krwi do uszkodzonego miejsca, wysyła białe krwinki, by zwalczyły intruza, i mobilizuje produkcję substancji zwalczających infekcję. Objawy zapalenia, które dobrze znamy – ból, zaczerwienienie, obrzęk, gorączka – są efektem działania układu immunologicznego. To znaki, że ciało walczy. Przykład? Gdy uderzymy się i powstaje opuchlizna, to nie tylko skutek mechanicznego urazu – to właśnie zapalenie, które zabezpiecza uszkodzone tkanki i wspomaga regenerację. Zapalenie może mieć różny charakter i czas trwania. Najczęściej spotykamy się z jego ostrą postacią. Trwa kilka dni, a po wyeliminowaniu przyczyny (np. infekcji) – ustępuje samoistnie. Przykłady to: angina, zapalenie ucha, katar czy zapalenie oskrzeli. Choć nieprzyjemne, te stany zwykle nie stanowią poważnego zagrożenia dla zdrowia, o ile nie zostaną zignorowane. Zupełnie inną kategorią są zapalenia przewlekłe. Trwają tygodniami, miesiącami, a nawet latami. Mogą dotyczyć wielu narządów jednocześnie i często przebiegają bez charakterystycznych objawów. Są cichym sabotażystą organizmu. Przykłady? Reumatoidalne zapalenie stawów, choroba Leśniowskiego-Crohna, toczeń, a nawet miażdżyca czy cukrzyca typu 2 mają podłoże zapalne. Co więcej, przewlekły stan zapalny może prowadzić do uszkodzeń tkanek, mutacji komórek i zwiększonego ryzyka nowotworów.

Objawy zapalenia – kiedy ciało mówi „coś jest nie tak”

W przypadku stanu ostrego, objawy są zwykle łatwe do rozpoznania. Miejsce jest zaczerwienione, bolesne, ciepłe i obrzęknięte. Gdy zapalenie ma charakter ogólnoustrojowy (np. infekcja wirusowa), pojawia się gorączka, dreszcze, osłabienie, bóle mięśni i głowy. Z kolei przewlekły stan zapalny może przebiegać bardzo subtelnie. Często to tylko uczucie zmęczenia, brak energii, problemy z koncentracją, niewielkie stany podgorączkowe lub bóle mięśniowo-stawowe bez wyraźnej przyczyny. Wiele osób przez długi czas bagatelizuje te symptomy, nie kojarząc ich z zapaleniem. Najważniejszym wskaźnikiem stanu zapalnego w organizmie są wyniki badań laboratoryjnych. Podstawowe to OB (odczyn Biernackiego), CRP (białko C-reaktywne) oraz morfologia z rozmazem. Podwyższone wartości mogą sugerować obecność procesu zapalnego, ale dopiero dokładna diagnostyka (np. USG, RTG, badania specjalistyczne) pozwala wskazać źródło problemu. W przypadku przewlekłych zapaleń autoimmunologicznych konieczne są też badania przeciwciał i markerów zapalnych charakterystycznych dla danej choroby.

W przypadku stanu ostrego często stosuje się leczenie objawowe – środki przeciwzapalne, przeciwgorączkowe, antybiotyki (gdy przyczyną są bakterie), a także odpoczynek i nawodnienie. Ciało potrzebuje czasu, by się zregenerować – a my powinniśmy mu na to pozwolić. Z przewlekłym zapaleniem sprawa jest trudniejsza. Leczenie zazwyczaj wymaga współpracy z lekarzem specjalistą (np. reumatologiem, gastrologiem) i opiera się na terapii immunosupresyjnej, lekach biologicznych lub zmianach stylu życia. Nie bez znaczenia jest też dieta – produkty silnie przetworzone, bogate w cukier i tłuszcze trans sprzyjają rozwojowi stanu zapalnego. Z kolei dieta śródziemnomorska, bogata w warzywa, ryby, oliwę z oliwek i orzechy, działa przeciwzapalnie.